Dizelmotoro estas eksplodmotoro kun interna brulado, en kiu la kunpremita aero varmegi?as tiel, ke la injektita fuelo (dizeloleo) brulas mem. La forbrulantaj kaj etendi?antaj gasoj movas la pi?tojn, dumtempe la kemia energio de la fuelo transformi?as en la mekanika energio, kiu uzeblas por pelado de diversaj veturiloj (de a?tomobiloj ?is ?ipoj) kaj e? de generatoro.
La dizelmotoro ne havas bruligan sparkilon – male al la aliaj eksplodmotoroj, ?e kiuj elektra fajrero ekbruligas la kunpremitan miksa?on de la aero kaj fuelo – sed ardigan sparkilon. Oni nomas la dizelmotoron anka? kunprem-brula motoro.
La kunpreman membrulon menciis unuafoje la franca fizikisto Sadi Carnot en 1824. La germana in?eniero Rudolf Diesel volis perfektigi la ?istiamajn motorojn, tiel esti?is la dizelmotoro post kelkjara eksperimenta laboro. Diesel petis kaj ricevis en 1892 kaj 1893 patentojn je liaj inventa?oj.
Li skizis en la patenta priskribo motoron, en kiu oni kunpremas la aeron ?is premo de 34,5 baro kaj temperaturo de 540 °C kaj en tiu momento oni aldonas la diserigitan fuelon en la brulejon, kiam la pi?to movi?as suben.
La dizelmotoro estis tre efika en sia tempo, sed ne disvasti?is, ?ar Diesel pretendis – ?is sia morto en 1913 – ke la motoroj produktitaj post lia patento funkciu en konstanta brula premo. Pro tiu limigo, la motoroj devis funkcii je malgranda rivolunombro, kiu malfruigis ties pluevoluigojn. La unuaj dizelmotoroj estis tiel grandaj kaj pezaj – kompare al la povumo – ke oni uzis ilin senescepte nur en lokligitaj centraloj.
La dizelmotoro aperis en la ?ipoj ekde 1910, kaj dum la unua mondmilito ?i estis la ?efa motoro de la submar?ipoj. La unua dizelmotoro uzebla en a?tomobiloj – sufi?e malgranda kaj malpeza – estis produktita en Germanio en 1922. Post tio oni produktis motorojn kun granda rivolunombro, ?e kiuj la injektita fuelo pli rapide forbrulas kaj abrupte kreskas la premo super la pi?to, kiu trovi?as ?e la supra turnopunkto. En la modernaj dizelmotoroj restis nur la kunprema brulo kaj injektado.
Post mezo de la 1940-aj jaroj, la dizelmotoro i?is la plej grava industria motoro, ?ar ?i funkciis e? per pli malforta fuelo kaj la konsumo kompare al la povumo estas favora. La fuel?paremo de la dizelmotoro venas el la forta kunprema proporcio.
Malavanta?o de la dizelmotoroj estas, ke ili kostas iom pli ol aliaj motoroj, dum ili havas pli malgrandan relativan povumon, pli fortan poluadon (nitrogen-oksidoj kaj fulgo). La dizelmotoro estas anka? pli brua ol benzina motoro. La evoluigo de la dizelmotoroj celas malpliigi la malavanta?ojn.
Oni ellaboris metodojn por limigi la fulgoellason nur komence de la 2000-aj jaroj.
Rimarkinde estas ke la unuaj dizelmotoroj funkciis per nuksoleo anstata? dizeloleo kiel brula?o.
Vidu anka?
[redakti | redakti fonton]Libroj
[redakti | redakti fonton]- Handbook of diesel engines / Klaus Mollenhauer ... [et al.] [eds.], Helmut Tsch?ke; Helmut Tschoeke; Berlino : eldonejo Springer, 2010, 636 pa?oj kun bildoj; en angla lingvo; traduko de germana lingvo; ISBN 978-3-540-89082-9 (hbk.); ISBN 3-540-89082-3 (hbk.) (libro); ISBN 978-3540-89083-6 (e-ISBN), (elektronika libro); manlibro pri Dizelmotoroj.
- Handbuch Dieselmotoren / Klaus Mollenhauer, Helmut Tsch?ke; en germana lingvo, 3-a nova eldono, Berlino : eldonejo Springer, 2007, 702 pa?oj kun bildoj, serio: (VDI-libro); ISBN 978-3-540-72164-2; 3-540-72164-9; 9783540721659 (eBook) (elektronika libro); manlibro pri Dizelmotoroj.
- ?i tiu artikolo legita esperante ?e YouTube