45所重点高校招办入川 高校专项计划惠及四川考生

Por aliaj signifoj de Noo, vidu la pa?on NOO.

Noa prezenta?o ?e la Icuku?ima sanktejo en Mija?ima, Hiro?imio

百度 凤凰网科技讯3月25日消息近期官司缠身的Facebook又遭到了州级诉讼，最近，美国伊利诺伊州库克县已经对Facebook提起诉讼，指控其违反了该州的《消费者欺诈与欺骗性商业行为法》，称Facebook没有及时阻止CambridgeAnalytica使用错误的行为来搜集用户的数据，导致用户数据的泄露，同时造成巨大损失。

Noo a? no-teatro (japane 能, nō) estas grava speco de klasika japana muzika dramo, farata ekde la 14-a jarcento. ?i, kune kun sia proksima rilata?o kjogeno (a? "noa komedio", 狂言, kyōgen: speco de farso), evoluis el diversaj pli fruaj popularaj kaj aristokrataj dramartoj, inkluzive de "dengaku" (rikoltfestaj dancoj kaj muziko) kaj gagako (tradicia stilo de japana muziko). Kan'ami kaj sia filo Zeami Motokiyo evoluigis noon en ?ian nunan formon dum la epoko de Muroma?i. Noo poste estis la fonto, el kiu evoluis aliaj japanaj dramartoj, ekz. kabuko. Dum la mei?ia epoko, kvankam ilia registara a?spicio malaperis, noo kaj kjogeno ricevis oficialan agnoskon kiel du el la tri naciaj genroj de dramo.

Noo estas unika pro sia malrapida, simpla graco kaj sia uzado de distingaj maskoj.

Noo estas ?anta dramo, kaj tial iuj nomas ?in "japana opero". Sed la kantado en noo uzas mallar?an tonan atingon kun longaj, ripetemaj sekcioj—klare melodio ne estas la motivo por noa kantado. Tamen, noaj tekstoj estas poeziaj kaj dependas de la japana sep-kvin ritmo, kiun konas iu, kiu konas ekzemple hajkon kaj ?ian ?paron de esprimo kaj abundon de aludojn.

Roloj kaj aktoroj

Tradicie, nur viroj povas esti no-aktoroj. La vira aktoro uzas "virinan" maskon por roli kiel virino. Estas kvar gravaj kategorioj de noaj aktoroj, kaj ok kategorioj de roloj en noo:

No-masko mago?iro reprezentas meza?an virinon.

• La "?itekata" (pli malpli "protagonistaj uloj") estas la plej oftaj aktoroj en noo. Ili faras diversajn rolojn, inkluzive de:
  • ?ite ("protagonisto") - la ?efa rolo en la teatra?o
  • Cure ("kunulo") - kiu rolas kiel la kunulo de la protagonisto
  • ?iutaj ("?oro") - kutime po 6-8 aktoroj por teatra?o
  • Koken ("kulisistoj") - kutime po 2-3 aktoroj por teatra?o
• La "?akikata" ("flankuloj") havas la flankan rolon ?aki (la?vorte "flanko"), ofte enkondukante la teatra?on. Flankaj aktoroj anka? povas fari la rolon de ?akicure, kunulo de la flankulo. Flankuloj neniam portas maskon.
• La "kjogenkata" (pli malpli "arlekenoj") faras farsojn dum la interludoj de la teatra?o.
• La "haja?ikata" ("banduloj") muzikas dum la teatra?o per la kvar tradiciaj noaj mukiziloj: la fluto, la kokstamburo, la ?ultrotamburo, kaj la bastontamburo.

Kutime, la no-teatra?o roligas ?iun kategorion de aktoro, kaj da?ras inter 30 kaj 120 minutojn.

Trovi?as ?irka? 1500 profesiaj noistoj en Japanio hodia?, kaj la arto plu prosperas. Aktoroj neniam faras rolon de malpropra kategorio—ekzemple aktoroj de la "flankula" kategorio ne povas roli kiel protagonisto, kaj male. La kvin ekzistantaj skoloj de protagonistaj no-aktoroj estas Kanze (観世), Ho?o (宝生), Komparu (金春), Kita (喜多), kaj Kongo (金剛), kaj ekzistas anka? tri skoloj de flankroluloj kaj du de arlekenoj. ?iu skolo havas ?efan familion ("sooke"), kaj la ?efulo de ?iu familio rajtas verki novajn teatra?ojn a? redakti jam ekzistantajn kantojn. La societo de noistoj estas iom fe?disma, kaj forte gardas la tradiciojn de siaj prapatroj.

La an?elo de la teatra?o Hagoromo, foto el libro eldonita en 1921

Pro tradicio, noaj aktoroj kaj muzikistoj neniam trejni?as kune. Anstata?e, ?iu aktoro, muzikisto, kaj ?orano ekzercas sin en fundamentaj movi?oj, kantoj, kaj dancoj a? sendepende a? sub la instruado de pli malnova skolano. Tial, la tempo de iu prezento ne estas fiksita de unu noisto, sed eli?as el la interagoj de ?iuj prezentantoj kune. ?i tiel noo ekzemplas la tradician japanan estetikon de efemereco.

Teatra?oj

Estas proksimume 250 teatra?oj farataj en la nuna repertuaro.

Kategorioj

Teatra?oj estas klasitaj la? 6 kategorioj:

• Okina ("maljunulo"): unika teatra?o, kiu kunigas dancon kun ?intoisma rito—la plej malnova noa teatra?o.
• 1-a kategorio: teatra?oj pri dio. Kutime la protagonisto rolas kiel homo en la unua akto, kaj dio en la dua; teatra?oj de tiu kategorio rakontas pri la mita historio de iu sanktejo a? la?das spiriton.
• 2-a kategorio: teatra?oj pri batalisto. Ofte la protagonisto aperas kiel fantomo en la unua akto, kaj en la dua kiel militisto en kiraso, revivante sian morton.
• 3-a kategorio: teatra?oj kun la protagonisto en virina rolo. Teatra?oj de tiu kategorio havas iujn el la plej popularaj kantoj kaj dancoj en noo.
• 4-a kategorio: teatra?oj diversaj. ?i tiu kategorio havas proksimume 94 teatra?ojn, kiuj povas roligi la protagoniston kiel ven?eman fantomon, frenezan virinon, ktp.
• 5-a kategorio: teatra?oj kun protagonisto rolanta kiel demono, monstro, ktp. Teatra?oj de tiu kategorio estas ofte elektitaj pro sia bunteco kaj dramaj finaj momentoj.

Stiloj

• Geki nō (劇能) a? "dramaj nooj" ?efe temas pri la pluenigo de la intrigo kaj la rakonto de agado.
• Furyū nō (風流能) a? "dancaj nooj" kontraste fokusas je la estetikeco de la dancoj kaj kantoj prezentataj.

Fontoj kaj influoj

La Rakonto de la Hejke, mezepoka eposo pri la levi?o kaj disfalo de la klano Taira, originale kantita de blindaj mona?oj pere de la "bi?a" (japana liuto), estas grava fonto de materialo por noo (kaj pli malfruaj dramartoj), precipe batalistaj teatra?oj. A?toroj anka? ?erpis materialon el klasika?oj de anta?aj epokoj, kaj el ?inaj fontoj.

La? Zeami, ?iuj no-teatra?oj estu influataj de la estetiko jugen, kiu signifas subtilan, profundan spiriton. Noo vere reprezentas la japanan kulturon, kiu trovas belecon en subtileco kaj formaleco.

Famaj no-teatra?oj

No-scenejo

La jena kategoriado estas la? la skolo Kanze.

• Hagoromo -- "La Pluma Mantelo" (Kategorio 3)
• Aoi no uje -- "Damo Aoi" (Kategorio 4)
• Do?o?i -- "Do?o?i" (Kategorio 4)
• Izucu -- "La Put-naski?ejo" (Kategorio 3)
• Macukaze -- "Sopiranta Vento" (Kategorio 3)
• Sekidera Koma?i -- "Koma?i ?e la Portal-templo" (Kategorio 3)
• ?akkjo -- "La ?tona Ponto" (Kategorio 5)
• ?ojo -- "La Fra?lino" (Kategorio 3)
• Jorimasa -- "Jorimasa" (Kategorio 2)
• Juja -- "Juja" (Kategorio 3)

Elementoj de prezentado

Noa prezentado kunmetas diversajn elementojn en tutecon de stilo, kaj ?iu elemento estas la produkto de jarcentoj da plibonigado la? la esencaj budhismaj, ?intoismaj, kaj minimumismaj principoj pri estetiko.

La scenejo

Mapo de no-scenejo

La noa teatra?o okazas ?e simpla scenejo farita el ligno de la japana cipreso. La scenejo estas malplena krom la "kagamiita", pentra?o de pino sur la malanta?a muro de la scenejo. Ekzistas multaj eksplika?oj pri tiu arbo—unu el la plej oftaj rakontas, ke ?i simbolas vojon, per kiu dioj (oni diras) mallevi?as al Tero dum ?intoismaj ritoj. Alia aparta?o de la scenejo estas la "ha?higakari", la mallar?a ponto maldekstre de la scenejo. Tiu ponto fari?is la "hanami?i" (pasejo tra la rigardantaro al la scenejo) en kabuko.

Kostumoj

Malkiel la senornama scenejo, la kostumoj estas tre ellaboritaj. La kostumoj estas ri?e ornamitaj kaj ofte havas simbolajn signifojn (ekz. tondro-dioj portas heksagonojn sur la vesto; serpentoj portas triangulojn, kiujn simbolas skvamojn). Multaj, precipe tiuj, kiuj faras la ?efan rolon ("?ite"), portas ekstravagancajn, trembrilantajn silkajn broka?ojn.

La no-bando (haja?i) konsistas el bastontamburisto, kokstamburisto, ?ultrotamburisto, kaj flutisto.

La muzikisto kaj la ?orano kutime portas formalan nigran ornamitan kimonon ("moncuki"), kune kun a? ?emizeca vesto "hakama" a? "kami-?imo", kiu estas kombino de hakama kaj ve?to kun grandaj ?ultroj (vidu bildon). La kulisistoj portas senornamajn nigrajn vestojn.

Maskoj

?iu masko uzata en no-teatro havas propran nomon kaj utilon—ekzemple la masko "dejgan" povas reprezenti fantominon a? meza?an virinon. Ekzistas en la hodia?a uzado proksimume 80 maskoj tiaj, inkluzive de homoj, drakoj, demonoj, dioj, kaj aliaj.

Plej ofte nur la protagonisto portas maskon. Sed iafoje la kunulo anka? portas maskon, precipe por virina rolo. Nomaskoj uzi?as anka? por roli kiel demono, besto, junulo, maljunulo, ktp. Iu aktoro, kiu ne portas maskon, rolas kiel viro inter ?irka? 20 kaj 40 jaroj a?a. La flankrolulo ?iam rolas kiel iu tia, kaj neniam portas maskon do.

No-masko

Kiam uzata de lerta aktoro, la masko povas esprimi diversajn mienojn, pere de lumo kaj kapo-pozicio. Senviva nomasko povas aspekti ?oja, mal?oja, tima, ktp. Eksperimentoj fare de Michael J. LYONS, Ruth CAMPBELL, kaj aliaj, esploras ?i tiun rimarkindan mienpovon de la lignaj maskoj.

Rekvizitoj

La plej ofte uzata rekvizito en noo estas la ventumilo, ?ar ?in portas ?iuj prezentistoj de ?iuj roloj. ?oranoj kaj muzikbandanoj povas porti mane sian ventumilon enirante en la scenejon, a? porti ?in ka?ite en la obio (tradicia japana balteo). Amba?kaze la ventumilon la prezentisto kutime metas malsupren, ?e sia flanko, post kiam li estas ?e sia propra pozicio, kaj ofte ne repretas ?in ?is sia eliro el la scenejo.

Kelkaj nooj havas karakterojn, kiuj svingas maleojn, glavojn, kaj aliajn ilojn. Tamen, dum dancoj la ventumilo uzi?as kiel anstata?o por reprezenti iun man-tenatan rekviziton ajn, inkluzive de (ekzemple) glavo, kiun la aktoro havas en sia balteo.

Kiam uzi?as rekvizitoj krom ventumiloj, ilin kutime kulisistoj enkondukas. Similkiel siaj okcidentaj kontra?partoj, noaj kulisistoj tradicie vestas sin nigre, sed malkiel la okcidentaj, ili povas aperi sceneje dum sceno, a? e? resti sceneje dum tuta prezento, amba?kaze, tute en la vido de la rigardantaro.

Eksteraj ligiloj

• Traduka?oj de noo-teatra?oj kaj hajkoj en Esperanto
• Anglalingvaj traduka?oj de 13 noaj teatra?oj Arkivigite je 2025-08-14 per la retarkivo Wayback Machine
• Scienca esplorado pri la esprimpovo de no-maskoj (anglalingve) Arkivigite je 2025-08-14 per la retarkivo Wayback Machine
• Anglalingva video pri noo Arkivigite je 2025-08-14 per la retarkivo Wayback Machine